Η ΙΕΡΗ ΕΛΙΑ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ

Η πρώτη ελιά δίπλα από το Ερεχθείο θεωρείται δένδρο ιερό, το οποίο ο λαός της Αθήνας το πλησίαζε με ευλάβεια και απόθετε αναθήματα, καρπούς, κρεμούσε στεφάνια και έδενε στα κλαδιά του στεφάνια. Με το λάδι του φωτίζονταν οι άσβεστες λυχνίες του Παρθενώνα, με τους κλάδους του στεφάνωναν τους ποιητές για τις νίκες τους. Όταν οι Πέρσες λεηλάτησαν την Αθήνα πυρπόλησαν τα ιερά και μαζί τους την ελιά στο Ερεχθείο.Την επόμενη μέρα δόθηκε η άδεια στους εξόριστους που ακολουθούσαν τον Ξέρξη να ανέβουν στον ιερό βράχο για να θυσιάσουν. Με έκπληξη και τρόμο είδαν από το καμένο δέντρο να έχει πεταχτεί νέο βλαστάρι, προμήνυμα για τα όσα θα επακολουθήσουν στην Σαλαμίνα, στις Πλαταιές και στην Μυκάλη. Από αυτή την ελιά, σύμφωνα με τις παραδόσεις, δημιουργήθηκαν και τα δώδεκα ελαιόδεντρα της Ακαδημίας, τα οποία συμβόλιζαν τις δώδεκα πύλες της Αθήνας. Αυτά δε μεταλαμπαδεύτηκαν κατόπιν και έτσι σχηματίστηκε το ιερό δάσος της πόλης της Παλλάδος, ο Ελαιώνας των Αθηνών.Ξεκινούσε από την κοιλάδα των Αθηνών και προς τα Δυτικά . Τα ελαιόδενδρα δια πλαγιοδρομιών σκιάζοντα εκατέρωθεν τον Αιγάλεων έφθαναν εις το Δαφνί και κατέληγαν στην θάλασσαν της Σαλαμίνος.

Θεϊκή τιμωρία περιμένει όποιον καταστρέφει ελαιόδεντρα. Ο γιος του Ποσειδώνα, ο Αλιθόρριος, προκειμένου να ικανοποιήσει τον πατέρα του επιχείρησε μια νύκτα να κόψει την ελιά στο Ερεχθείο. Η Αθηνά, όμως, του σκοτείνιασε το νου και αντί να κτυπήσει το δέντρο χτύπησε τον εαυτό του και πέθανε. Τώρα πως ο Άρης σκότωσε πάλι τον Αλιθόρριο είναι μια άλλη ιστορία…. Την οργή της Αθηνάς φοβήθηκαν οι Πελοποννήσιοι όταν στο πρώτο έτος του πολέμου, ενώ είχαν δενδροτομήσει την Αττική, αποσύρθηκαν έντρομοι μόλις πλησίασαν τον Ελαιώνα. Και έπρεπε να βρεθεί ένας Σίλας, ο οποίος τόλμησε να βεβηλώσει το ιερό άλσος, προσβάλλοντας την ίδια την Θεά.

Στην αρχαία Αθήνα η γη άνηκε στους κατοίκους, αλλά τα ελαιόδεντρα στην πόλη. Η νομοθεσία ήταν αυστηρότατη και πρόβλεπε ότι αν ο ιδιοκτήτης ήθελε να ξεριζώσει ένα δέντρο θα έπρεπε να καταβάλει στην πόλη 100 δραχμές. Αν κάποιος παρέβλεπε το νόμο, δικαζότανε σαν ιερόσυλος στον Άρειο Πάγο και εκεί μόνο μια ποινή υπήρχε για τον «ελαιοκόπον», θάνατος. Ήταν έγκλημα εις βάρος των Θεών, διότι εκείνη την εποχή το να φυτεύει κάποιος ένα ελαιόδεντρο ισοδυναμούσε με το να ιδρύσει ένα ιερό της Αθηνάς.Η γενίκευση της καλλιέργειας της ελιάς στην Αττική, ως παραγωγικού δένδρου, οφείλεται στον τύραννο Πεισίστρατο τον 6ο αιώνα π.χ.χ. Υποχρέωσε τους ακτήμονες να βγουν από το άστυ και να φυτεύσουν ελαιόδεντρα. Από αυτόν το νόμο η χώρα των Αθηναίων μεταμορφώθηκε, από άγονη και ξερή, σε μια θάλασσα ελαιόδεντρων. Τα εισοδήματα από τους ελαιώνες άνηκαν στους ιδιοκτήτες της γης, όχι όμως και αυτά που προέρχονταν από τις ιερές ελιές. Απαγορευμένο ζώο στην Ακρόπολη των Αθηνών ήταν το κατσίκι, διότι τρελαίνεται για τους θαλλούς. Για αυτό το λόγω όχι μόνο δεν επέτρεπαν να ανέβει στον Ιερό Βράχο, αλλά ούτε καν τα θυσίαζαν στο βωμό της Παλλάδας. Επίσης για τις ιέρειες της Θεάς ήταν απαγορευμένα, τόσο το κρέας, όσο και το κατσικίσιο γάλα. Η ελιά δίνει στον άνθρωπο τροφή και φως. Η ιερότητα του δένδρου μας δείχνει ότι η Ελλάδα ποτέ δεν ήταν χώρα βαρβάρων που ζούσαν στο σκοτάδι. Το φως των Ελλήνων είναι το δώρο της Θεάς της σοφίας. Η ελιά συμβολίζει την ειρήνη, την γαλήνη, τη νίκη στους αγώνες, τον πολιτισμό, αλλά και την οικογενειακή ευτυχία. Όταν γεννιόταν ένα αρσενικό παιδί στόλιζαν με κλαδιά ελιάς το βρεφικό κρεβάτι, αλλά και την πόρτα του σπιτιού. Κλαδιά ελιάς στόλιζαν και τα οινοπωλεία όταν άνοιγαν τα νέα κρασιά.

Για ένα κλαδί ελιάς αγωνίζονταν στην Ολύμπια οι άριστοι των Ελλήνων, προκαλώντας κατάπληξη, αλλά και φόβο στους βάρβαρους. {Ανάθεμα σε Μαρδόνιε. Ενάντια σε τι είδους ανθρώπους μας έφερες να πολεμήσουμε; Αυτοί δεν φοβούνται τον θάνατο, δεν τους ενδιαφέρουν τα υλικά αγαθά, αλλά αγωνίζονται μονάχα για τη δόξα}, έλεγαν με δέος οι Πέρσες στον στρατηγό τους όταν πέρασαν τα στενά των Θερμοπυλών.

Και τι ζητάει από τον άνθρωπο η ελιά; Μόνο ένα πράγμα. Να μην την ξεριζώσει, τίποτα άλλο. Η ελιά και να καεί και κοπεί, μόνο αν μείνει η ρίζα, πάλι θα φυτρώσει. Κι αν θέλει ο άνθρωπος την ποτίζει μια φορά κάθε έξι μήνες. Αυτό το πότισμα το επιθυμεί η αθηναία ελιά, κυρίως λόγω της προαιώνιας γνωριμίας της με τον Κηφισό. Ο Κηφισός, όμως, δεν υπάρχει στις μέρες μας. Στις όχθες του δεν θα υπάρχουν ποια ποιητές, όπως ο Σοφοκλής και ο Αριστοφάνης, οι οποίοι εκεί αποσύρονταν για να εμπνευστούν τα αθάνατα έργα τους. Τα νερά του μολύνθηκαν με λύματα και είδαμε να θάβεται κάτω από τόνους τσιμέντου. Ο Ελαιώνας έχει περιοριστεί σε μια στενή λουρίδα γης, κυκλωμένος από την άσφαλτο και τις κακοτεχνίες.Είναι τα απομεινάρια των ιερών κορμών που γνώρισαν την Αθήνα του κλέους και του πολιτισμού, των μαραθωνομάχων και του Σωκράτη. Είναι τα <<αγήρατα φυτεύματα>> που ύμνησε ο Σοφοκλής. Είναι το ρόπαλο του Ηρακλή(του οποίου το ρόπαλο ήταν από αγριελιά), που όταν ολοκλήρωσε τους άθλους του, το απόθεσε στη γη και αυτό έβγαλε θαλλούς.

Σήμερα στην θεση του ελαιώνα υπάρχουν παραπήγματα (ακόμα και κατοικίες παραγκουπόλεις τύπου λατινοαμερικάνικης «φαβέλας»), οργιάζει η αυθαίρετη δόμηση των εργοστασίων με το επιχείρημα ότι «δίνουν δουλειά στον κόσμο» και άρα δικαιούνται να αυθαιρετούν (bussiness is bussiness) και αφού πήξαμε στα αυτοκίνητα-ιδιαίτερα στην Αγίας Άννης- εκεί που κάποτε αγόρευε ο Πλάτωνας και φιλοσοφούσε η περιπατητική σχολή, τώρα ρωτάμε που είναι ο ελαιώνας. Πάει τον πετσοκόψαμε. Κάποια δέντρα έμειναν στα ΤΕΙ Πειραιά (Π.Ράλλη και Θηβών) και άλλα διάσπαρτα από δω και από κει. Ακόμα και η – κατά την παράδοση - Ιερά Ελιά στη Σόφτεξ δέχθηκε «επίθεση» λεωφορείου και κόπηκε πριν χρόνια αλλά οι φοιτητές της Γεωπονικής την αντικατέστησαν με βλαστάρια από την παλιά ρίζα.
Σήμερα το κουφάρι της είναι έκθεμα στην Σχολή στο κτίριο της Πρυτανείας … Το χάος και το όνειδος της Αθήνας –που μεγάλο μέρος ανήκει στην πόλη μας, άρα έχουμε μερίδιο και στο χάος και στο όνειδος. Και ως προσφορότερη (για ποιους;) λύση στο πρόβλημα θεωρήθηκε το project διπλή ανάπλαση «γήπεδο» ΠΑΟ στο Βοτανικό και ανάπλαση Λ. Αλεξάνδρας