Η ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ

Κύρια πηγή για την βιβλιοθήκη του Αριστοτέλη αποτελεί ο Στράβων।Σύμφωνα με τα λεγόμενά του ήταν η πρώτη μεγάλη ιδιωτική βιβλιοθήκη της αρχαιότητας।Ο Σταγειρίτης φιλόσοφος συνέγραψε και αγόρασε συγγράμματα που κάλυπταν όλο το φάσμα των τεχνών και των επιστημών της εποχής του।Επίσης μάζεψε χάρτες και όργανα για την διδασκαλία των φυσικών μαθημάτων।Το υλικό που συγκέντρωσε ήταν βασισμένο στις δικές του στοχαστικές αρχές।Ο Μέγας Αλέξανδρος του είχε εξασφαλίσει ετήσια επιχορήγηση 800 ταλαντων।Επιπροσθέτως κατα την διάρκεια της επεκτατικής του πορείας του έστελνε σημαντικό βιβλιακό και άλλο υλικό για την σύνταξη του έργου του Πολιτείαι।Ανεξάρτητα από την αξιοσημείωτη συμβολή του Αλεξάνδρου,ο ίδιος ο Αριστοτέλης είχε την απαραίτητη οικονομική ευχέρεια για την αγορά βιβλίων।Γνωστό είναι το περιστατικό της καταβολής των τριών ταλάντων για την απόκτηση των 43.475 στίχων που συνέθεταν τα έργα του Σπεύσιππου(κληρονόμος। και διάδοχος του Πλάτωνα στην
Ακαδημία)।Ο Διογένης ο Λαέρτιος μας παραθέτει ένα κατάλογο με τα συγγράμματα του Αριστοτέλη τα οποία αποτελούσαν το σημαντικότερο μέρος της βιβλιοθήκης।Ο κατάλογος αυτός περιελάμβανε 400 βιβλία με 445.227 στίχους που αντιστοιχούσαν σε 500 περίπου παπύρινους κυλίνδρους।Από αυτά,το corpus aristotelicum δηλαδή τα διδακτικά του συγγράμματα εκτείνονται σε 106 περίπου παπύρινα βιβλία। Όταν ο Αριστοτέλης άφησε οριστικά την Αθήνα πιθανολογείται ότι πήρε μαζί του ορισμένα από τα βιβλία।Τα υπόλοιπα όμως τα κληρονόμησε ο Θεόφραστος(κληρονόμος της διεύθυνσης του Λυκείου,το οποίο μετονόμασε Περίπατος) και ο Εύδημος προκειμένου να συνεχίσει το έργο του διδασκάλου του।Τόσο στην σχολή του Αριστοτέλη όσο και στην σχολή του ίδιου οι σπουδαστές είχαν ελεύθερη πρόσβαση στα χειρόγραφα της βιβλιοθήκης।Το 287 π।Χ। μετα τον θάνατό του και σύμφωνα με την διαθήκη του η βιβλιοθήκη παραδίδεται στον Νηλέα।Με την υπογραφή της διαθήκης του ο Θεόφραστος σηματοδότησε την αρχή της περιπέτειας της βιβλιοθήκης του Αριστοτέλη।Ο Νηλέας όταν έχασε την θέση της διεύθυνσης του Περιπάτου επέστρεψε στην γενέτειρα του και μαζί μετέφερε το μεγαλύτερο τμήμα της βιβλιοθήκης ,στερώντας από την σχολή το μεγαλύτερο εργαλείο της।Αν και κατύχε τα αυθεντικά διδακτικά συγράμματα του μεγάλου φιλοσόφου δεν προσπάθησε να τα εκδόσει।Όταν μάλιστα ο βασιλιάς της Περγάμου Ευμένης ο Β' έκτιζε την βιβλιοθήκη του οι απόγονοι του Νηλέα έκρυψαν τα χειρόγραφα σε μια υπόγεια στοά। Εδώ πρέπει να αναφέρουμε μια άλλη εκδοχή που μας την αναφέρει ο Αθηναίος,σύμφωνα με την οποία ο Πτολεμαίος Β' ο Φιλάδελφος βασιλιάς της Αιγύπτου αγόρασε τα βιβλία του Αριστοτέλη και του Θεόφραστου από τον Νηλέα।Υπάρχει όμως και μια ακόμα ότι ο Πτολεμαίος αγόρασε ένα τμήμα από τα "βιβλία του Αριστοτέλη",αλλά όχι τα πρόσωπικά του συγγράμματα।Απλώς εκείνα που πουλήθηκαν ανήκαν στην βιβλιοθήκη του φιλοσόφου।Με αυτόν τον τρόπο δικαιολογείται η κατοχή τους στην βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας।Ανεξάρτητα με το πως έφτασαν στην Αίγυπτο,η πραγματικότητα είναι οτι εμειναν θαμμένα για 200 χρόνια ,κατα την διάρκεια των οποίων έμειναν εκτεθειμένα στην υγρασία και στα έντομα।Όταν οι Ρωμαίοι κατέκτησαν την Πέργαμο οι κληρονόμοι του Νηλέα ξέθαψαν εκείνα που είχαν περισωθεί και τα πούλησαν।Ο αγοραστής ήταν ο Απελλικών ο Τήιος τον οποίο θα χαρακτήριζε κανείς ως βιβλιομανή παρά ως βιβλιόφιλο।Έσπευσε λοιπόν να τα αγοράσει κατθέτωντας ένα σεναστό ποσό।Φρόντισε όμως να εκτυπωθούν αντίγραφα και να μοιραστούν στους περιπατιτικούς।Δυστυχώς όμως συμπλήρωσε αυθαίρετα τα φθαρμένα σημεία των κειμένων।Με την κατάκτηση της Αθήνας απο τον Σύλλα η βιβλιοθήκη μεταφέρεται στην Ρώμη ως λάφυρο πολέμου।Στην έπαυλή του στην Κύμη της Νεαπόλεως ήταν προσιτά σε όποιον ήθελε να τα συμβουλευτεί।Οι πιο σημαντικοί επισκέπτες ήταν ο Τυραννίων και ο Ανδρόνικος που συνέβαλαν στη διάσωση και διάδοση των βιβλίων।Ο και Τυραννίων ασχολήθηκε με την ταξινόμηση και έκδοση των έργων του Αριστοτέλη।Μια αξιόλογη προσπάθεια που δυστυχώς δεν κατάφερε να ολοκληρώσει αυτοπροσώπως।Λέγεται οτι αγόρασε κάποια από αυτά।Ο ίδιος δεν κατόρθωσε την έκδοσή τους।Τα εμπιστεύθηκε στον Ανδρόνικο।Ο Ανδρόνικος ήταν περιπατιτικός φιλόσοφος και ο ενδέκατος διευθυντής της σχολής।Είναι εκείνος που κατέταξε τα έργα του Αριστοτέλη όπως τα γνωρίζουμε σήμερα।Εκδίδοντας λοιπόν τα συγγράμματα έδωσε την δυνατότητα σε ερευνητές της διδασκαλίας του Σταγειρίτη να γράψουν πλήθος υπομνημάτων στα αριστοτελικά έργα।

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ

Τα βιβλία που αγοράστηκαν από τον Πτολεμαίο δεν γνωρίζουμε αν ήταν γνήσια ή αντίγραφα।Παρ΄'ολα αυτά συνέβαλαν στην διάσωση των θεωριών του φιλοσόφου।Η βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας είχε δημιουργηθεί από τον Πτολεμαίο Α' ।Στην δημιουργία της οποίας φαίνεται ότι τον παρεκίνησε ο Δημήτριος ο Φαληρεύς,ο οποίος ήταν μαθητής του Αριστοτέλη και του Θεόφραστου।Διετέλεσε διευθυντής του Λυκείου και άρχοντας των Αθηνών।Όταν το 370 π।Χ। καταδικάστηκε σε θάνατο,δραπέτευσε στην Αίγυπτο।Εκεί ως πολιτισμικός σύμβουλος εξοικίωσε τον βασιλιά με την περιπατιτική φιλοσοφία।Γεγονός εμφανές από ολόκληρη την δομή της βιβλιοθήκης।Η οργάνωσή της είχε ανατεθεί στον Δημήτριο που χρησιμοποίησε το ίδιο σύστημα με εκείνο του Αριστοτέλη στο Λύκειο।Το συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι για το μέγεθος και το εύρος της συλλογής του Αριστοτέλη χρειάστηκε ένα σύστημα κατάλληλο για μια βιβλιοθήκη τόσο μεγάλη όσο εκείνης της Αλεξάνδρειας.